Απουσία δημόσιου διαλόγου για τις επενδύσεις σε data centers

Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, 23 Ιουνίου 2025

Οι εργασιακές, κοινωνικές και, ιδιαίτερα, οι περιβαλλοντικές συνέπειες των data centers –ως προς την ενέργεια και το νερό που καταναλώνουν σε τεράστιες ποσότητες– απασχολούν έντονα την κοινή γνώμη σε διεθνές επίπεδο. Σε χώρες που εδώ και χρόνια φιλοξενούν μεγάλο αριθμό και πλέον υφίστανται τις συνέπειες, οι αντιδράσεις και τα κινήματα πολιτών οδήγησαν σε πάγωμα των επενδύσεων και μπλοκάρισμα της λειτουργίας τους, έχοντας ως αίτημα την εφαρμογή κανονισμών προστασίας.

Πέρα από τα data centers, το διαδίκτυο συνίσταται σε τεράστιες υποδομές που περιλαμβάνουν υπόγεια, υπέργεια και υποβρύχια καλώδια, οπτικές ίνες, δορυφόρους και τους επίγειους σταθμούς τους, ενισχυτές καλωδιακού σήματος και πλήθος άλλων. Τα παραπάνω αποτελούν πεδίο σύγκρουσης μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων και έχουν έντονο υλικό αποτύπωμα δεδομένου του όγκου των πόρων που καταναλώνουν.

Η Ελλάδα άργησε να ενταχθεί στο σχέδιο εξάπλωσης των data centers, αλλά τώρα αυτό συμβαίνει με μεγάλη ταχύτητα. Λόγω της γεωγραφικής θέσης της, παίζει τον ρόλο της εναλλακτικής διαδρομής για την Ανατολική Ευρώπη, ενώ αποτελεί τη συντομότερη διαδρομή για τη διασύνδεση με τις αγορές της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Αφρικής. Η ένταξή της στο παγκόσμιο δίκτυο ενισχύεται περαιτέρω με την άφιξη πολλών υποθαλάσσιων καλωδίων, όπως το σύστημα καλωδίων AAE-1, που τη συνδέει με αυτές τις βασικές αγορές. Πλήθος εταιρειών έχουν εμπλακεί στον τομέα (Microsoft, Google, Digital Realty, Sparkle, Amazon, Lancom κ.ά.).

Τα data centers εγκαταστάθηκαν κατά προτεραιότητα στην Αττική (Παιανία, Κορωπί, Μεταμόρφωση, Αγιο Στέφανο, Ανω Λιόσια, Μαρούσι), αλλά απλώνονται και σε Κρήτη, Βόλο και Θεσσαλονίκη, ενώ ο σχεδιασμός περιλαμβάνει και άλλες περιφέρειες. Παρ’ όλα αυτά, η Αττική φτάνει ήδη στα όρια κορεσμού από άποψη δυνατότητας να φιλοξενήσει νέα κέντρα. Πολύ περισσότερο τώρα που προσελκύει μεγάλα μεγέθη του κλάδου, που θέλουν πολλή γη, πολύ ρεύμα και πολύ νερό.

Παρότι οι εν λόγω επενδύσεις προβλήθηκαν επικοινωνιακά ως μια μεγάλη αναβάθμιση για τη χώρα μας, κανείς δεν ασχολήθηκε με το –ανεπαρκές– ρυθμιστικό πλαίσιο, η δημόσια διαβούλευση ήταν από προσχηματική έως ανύπαρκτη, οι υπεύθυνοι και οι πολιτικές δυνάμεις δεν τοποθετήθηκαν, και οι τοπικές κοινωνίες δεν φαίνεται να είναι επαρκώς ενήμερες για το θέμα. Το γεγονός της υπαγωγής αυτού του τύπου επενδύσεων στο κρυπτικό καθεστώς των στρατηγικών επενδύσεων ενίσχυσε τις παραπάνω τάσεις. Ωστόσο, φαίνεται ότι δειλά και με χρονοκαθυστέρηση η συζήτηση ξεκινά και στην Ελλάδα, καθώς όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται τις συνέπειες και αρθρώνουν λόγο και ερωτηματικά σχετικά με το σχεδιαζόμενο υπερπλάνο. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας εντάσσεται και το workshop με τίτλο «The hidden costs of digital sovereignty: Greece’s data infrastructures as a site of political contestation» που συνιστά και την πρώτη δημόσια εκδήλωση σχετικά με το θέμα.

*Συντονίστρια του Παρατηρητηρίου των Κοινών του ινστιτούτου ΕΝΑ

το link στην ΕΦΣΥΝ: https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/476703_apoysia-dimosioy-dialogoy-gia-tis-ependyseis-se-data-centers

Συνοδευτικό άρθρο της ΕΦΣΥΝ από τον Γιάννη Κιμπουρόπουλο στο ίδιο φύλλο

Στο σταυροδρόμι του ψηφιακού ανταγωνισμού

Μια σημαντική συζήτηση για το κρυφό κόστος του διεθνούς επενδυτικού διαγκωνισμού για τα Κέντρα Δεδομένων και την Τεχνητή Νοημοσύνη στη χώρα μας ● Αύριο στο ινστιτούτο ΕΝΑ, στο πλαίσιο διεθνούς διεπιστημονικού συνεδρίου που γίνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

«Ποιος πληρώνει την επιδρομή της Τεχνητής Νοημοσύνης», ήταν ο τίτλος στο πρωτοσέλιδο της «Εφ.Συν.» στις 12 Απριλίου 2025, στο πλαίσιο έρευνας για το ενεργειακό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος των Data Centers, των κέντρων δεδομένων που αναπτύσσουν οι πολυεθνικές σε όλο τον πλανήτη και αρκετές πλέον στη χώρα μας, για να καλύψουν τις ενεργοβόρες ανάγκες της AI και της επιβολής της παντού: από την αθώα χρήση της σε ένα εγκυκλοπαιδικό ερώτημά μας μέχρι μια ολέθρια πυρηνική αναμέτρηση που μπορεί να εξαλείψει κάθε μορφή νοημοσύνης.

Η δική μας προσέγγιση σε αυτό το άγνωστο για το ευρύ κοινό ζήτημα ήταν δημοσιογραφική, άλλοι αναζητούν απαντήσεις σε μεγαλύτερο επιστημονικό και πολιτικό βάθος. Οπως το Παρατηρητήριο των Κοινών του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ και το διεπιστημονικό συνέδριο ACM Fairness, Accountability, and Transparency (FAccT), που πραγματοποιείται για πρώτη φορά φέτος στην Ελλάδα με τη συμμετοχή δεκάδων επιστημόνων και ερευνητών από όλη την Ευρώπη. Το συνέδριο ξεκινά σήμερα 23/6 και ολοκληρώνεται την Πέμπτη 26 Ιουνίου (στις αίθουσες του Ωδείου Αθηνών, Ρηγίλλης και Βασ. Γεωργίου Β. Οι συζητήσεις τους διεξάγονται στα αγγλικά και η παρακολούθησή τους απαιτεί διαπίστευση. Περισσότερα στον σύνδεσμο: https://facctconference.org/

Το FAccT προσεγγίζει διεπιστημονικά θέματα πληροφορικής από τη σκοπιά της δικαιοσύνης, της λογοδοσίας και της διαφάνειας στα κοινωνιο-τεχνικά συστήματα.

Η αφίσα της εκδήλωσης

Ενα από τα δεκάδες εργαστήρια του συνεδρίου γίνεται αύριο, Τρίτη 24 Ιουνίου, στις 6 το απόγευμα, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ινστιτούτου ΕΝΑ (Ζαλοκώστα 8). «Το κρυφό κόστος της ψηφιακής κυριαρχίας: Οι υποδομές δεδομένων της Ελλάδας ως πεδίο πολιτικού ανταγωνισμού» είναι ο τίτλος του και φιλοδοξεί να περιγράψει τους εθνικούς και υπερεθνικούς ανταγωνισμούς για επενδύσεις σε υποδομές διαδικτύου.

«Η Κίνα, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν υιοθετήσει στρατηγικές για την ενίσχυση της ψηφιακής κυριαρχίας, η οποία αποτελεί επίσης έναν από τους βασικούς στόχους της Ε.Ε. Σε αυτό το πλαίσιο, θα δημιουργηθούν επτά εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης σε όλη την Ευρώπη, μεταξύ των οποίων ένα στην Αθήνα (EuroHPC). Το σχέδιο μετατροπής της Ελλάδας σε κόμβο για την τεχνητή νοημοσύνη συνδέεται με τη γεωστρατηγική θέση της χώρας», διαβάζουμε στο Δελτίο Τύπου που περιγράφει το περιεχόμενο της συζήτησης. Επισημαίνει επίσης ότι:

● Μέχρι σήμερα, η Ελλάδα έχει γνωρίσει μια έκρηξη στην ανάπτυξη κέντρων δεδομένων, κυρίως από τις Big Tech των ΗΠΑ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η επένδυση της Microsoft σε τρία κέντρα δεδομένων στην Αττική, εξέλιξη που διευκολύνθηκε από την ελληνική κυβέρνηση.

● Αυτή η εξέλιξη έρχεται σε προφανή αντίθεση με τις φιλοδοξίες της Ε.Ε. για ψηφιακή κυριαρχία.

● Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δίνουν μια ιδιαίτερα τεχνο-αισιόδοξη εικόνα των Κέντρων Δεδομένων, παραμελώντας ή αποσιωπώντας επιπτώσεις στην εργασία, το περιβάλλον, την κοινωνία.

● Στην Ελλάδα δεν έχει υπάρξει σχεδόν καμία δημόσια συζήτηση ή αμφισβήτηση από τους πολίτες για τα σχέδια αυτά, ούτε προσπάθεια για πιο συμμετοχική διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Στο εργαστήριο για «το κρυφό κόστος της ψηφιακής κυριαρχίας» συμμετέχουν οι: Laurens Naudts, University of Amsterdam, AI Media and Democracy Lab, Charis Papaevangelou, University of Amsterdam, AlgoSoc/Institute for Information Law, Plixavra Vogiatzoglou, University of Amsterdam, Amsterdam Center for International Law, Theodora Kotsaka, Coordinator Commons Observatory ΕΝΑ Institute, Christos Vrettos, Electra Energy Cooperative, Lydia Emmanouilidou, Solomon. Η συζήτηση θα διεξαχθεί στα αγγλικά. Μια γεύση για το περιεχόμενο της συζήτησης στο παρακείμενο άρθρο της Δώρας Κοτσακά.

Το link στην ΕΦΣΥΝ: https://www.efsyn.gr/oikonomia/elliniki-oikonomia/476696_sto-stayrodromi-toy-psifiakoy-antagonismoy